Kalp Damar Girişimi

Kalp Sağlığını Korumak İçin Size Yardımcı Olacak Girişimler

Koroner arter hastalığı (KAH) kalp kasınıza kan sağlayan damarların daralmış ya da tıkanmış olduğu anlamına gelir. Varolan sorunun tanı ve tedavisi için doktorunuz bir ya da birden fazla koroner arter girişimi geçirmenizi önerebilir. Bu yazı size, koroner arter girişimleri hakkında detaylı bilgi verecek; kalp sağlınızı nasıl koruyacağınızı ve daha da iyileştirmek için neler yapabileceğinizi gösterecektir.

Belirtiler

Koroner arter hastalığı göğüs ağrısına sebep olabilir. Göğüs ağrısı; göğüs, kol, boyun ya da çenede ağrı, yanma, sıkışma ya da basınç hissidir. Koroner arter hastalığı tedavi edilmez ise kalp krizi (kan akımının tam olarak kesilmesi ile kalp kasında ölüm) ile de sonuçlanabilir. Bir kalp krizinin nelirtileri aşağıdakilerden bir ya da birkaçını kapsayabilir:

Göğüs ağrısı
Nefes darlığı
Terleme
Güçsüzlük ya da baş dönmesi
Koroner Arter Girişimleri

Koroner arter girişimleri Kaeterizasyon Laboratuarı adı verilen özel bir odada yapılır. Bu odada doktorunuzun ihtiyaç duyduğu tüm araçlar bulunmaktadır. Koroner arter girişimi boyunca kateter denilen uzun, esnek bir tüp kullanır. Kateter kasık bölgesinde bir kan damarına yerleştirilir. Daha sonra yavaşça kalbe doğru yöneltiliyor. Koroner arter hastalığı tanısı ile ilgili testleri uygulamak üzere doktorunuz bu kareteri kullanabilir. Kateter ayrıca koroner arter hastalığına tedavi etme ve belirtilerini giderme amacıyla da kullanılabilir. Bu yazıda4 koroner arter girişiminden bahsedilmektedir:

Kardiyak  Kateterazisyon
Balon Anjiyoplasti
Aterektomi
Stent yerleştirilmesi
Koroner Arterler: Kalbin Yaşam Hatları

Kalp, yaklaşık olarak yumruk büyüklüğünde bir kastır. Bu kas durmaksızın vücuda oksijen yönünden zengin kan sağlamak üzere pompa işlevi görür. Bu işlev için kalbin kendisinin de oksijen yönünden zengin kan almaya ihtiyacı vardır. Kan oksijeni akciğerden alır. Oradan da oksijen yönünden zengin kan, kalp kasına koroner arterler aracılığı ile ulaşır.

Koroner Arterlerin Görevi

Koroner arterler Aort denilen büyük bir damardan çıkarlar. Aort, kanı kalpten vücudun diğer bölümlerine taşır. Koroner arterler aortdan çıktıktan sonra daha küçük olan arterlere ayrılırlar. Bu daha küçük olan arterler kalp kası üzerinde ve boyunca ilerler. Sağlıklı oldukları sürece kalbin her bir parçasına oksijen yönünden zengin kan sağlarlar.



Sağlıklı Arter

Sağlıklı bir koroner arter oksijen yönünden zengin kanı kolaylıkla kalp kasına taşır.

Koroner Arter Hastalığı

Kalp arterlerinin daralması ya da tıkanması durumunda koroner arter hastalığı oluşur. Bu hastalıkta, kalbin sağlıklı kalması için gerekli olan miktarda kan arterler tarafından sağlanamaz.

Koroner Arterler Tıkalı Olduğu Zaman

Koroner arterler hastalığına ateroskleroz (bazen “damar sertliği” olarak da adlandırılır) neden olur. Ateroskleroz, bir arterin duvarında plak (yağlı bir madde) ve kan akımını azaltır. Plak büyüdükçe arter daralır ve tıkanabilir. Özellikle egzersiz sırasında olduğu gibi, kalbin kan ihtiyacının arttığı durumlarda kalp yeteri kadar oksijenlenmiş kan alamaz.



Hasar Görmüş Bir Arter

Yüksek kan basıncı, sigara ya da yüksek kolesterol gibi durumlar, arter duvarına zarar verir. Hasar görmüş olan duvarda daha sonra plak oluşur ve böylece koroner arter hastalığı başlar.



Daralmış Bir Arter

Daha fazla plak oluştukça arter daha da daralır. Kalbe doğru olan kan akımı kısmen bloke olur. Göğüste sıkışma ya da ağrı gibi belirtiler hissedilebilir.

Tamamen Tıkanmış Bir Arter

Plak ya da kan pıhtısı (kan hücrelerinden oluşan bir kitle) tam olarak arteri tıkayabilir. Böylece kan kalp kasına doğru akamaz. Neticede bir kalp krizi (miyokard enfarktüsü) ile sonuçlanabilir.

Girişim İçin Hazırlık

Doktorunuz, koroner arter girişimlerinin riskleri ve faydaları hakkında size bilgi verecek, girişim için nasıl hazırlanacağınızı anlatacaktır. Kardiyak kateterizasyon ile kalp sorununu teşhis edecek, koroner arter hastalığı saptanır ise diğer girişimlerden bir ya da bir kaçını uygulayacaktır.

Risk Anlama

Koroner arter girişimlerinin riski oldukça düşüktür. Kalbin kazanacağı faydaların yanında bu riskler sıklıkla önemsiz kalmaktadır. Riskler:

Girişim yapılan yerde kanama
Girişim sırasında kullanılan kontrast maddeye karşı alerjik reaksiyon
Anormal kalp atımları (aritmiler)
Kalp krizi, inme ya da ölüm (oldukça nadirdir. Genellikle ana damar hastalığı olanlarda rastlanır).
Girişimden Önce

Girişimden en az bir hafta önce aşağıdaki durumlarda karşılaşırsanız doktorunuza başvurunuz:

Kanama problemleri ya da böbrekle ilgili sorunlarınız varsa,
İyot ya da deniz ürünlerine alerjiniz varsa,
Kan sulandırıcı, aspirin varsa, ilaçları gibi herhangi bir ilaç kullanıyorsanız.
Girişim Günü

Girişim için geldiğinde bazı testler yapılabilir. (EKG-elektrokardiyografi, kantetkikleri). Kateterin yerleştireceği deri bölgesi hemşire tarafımızdan hazırlanır. Sıvı verilmek üzere kol yolu açılır. Rahatlamanızı ve gevşemeniz için IV damar yoluyla ilaç verebilir.

Kardiyak Kateterizasyon

Kardiyak kateterizasyon sırasında kateter sıklıkla kasıktaki bir damara yerleştirilir ve kalbe doğru yavaşça itilir. Daha sonra testler yapılabilir. Bu testler sayesinde doktorunuz sizin koroner arter hastası olup olmadığınızı anlayabilecektir.

İşlem Süreci

Kateterin yerleştirileceği yere lokal anestezi yapılır. Anestezik madde bölgeyi uyuşturacağı için ağrı hissetmeyeceksiniz. Girişim boyunca uyanık kalacaksınız.
Kateter giriş yerine 10 cm uzunluğunda kısa bir tüp yerleştirilir. Bir miktar basınç hissedebilirsini, fakat bu his geçecektir.
Kateter bu kılıfın içine iletilir. Bu işlemi bir televizyon ekranı aracılığıyla görebileceksiniz.
Kontrast madde kateterden verilir. Enjeksiyon sırasında nefesinizi tutmanız istenebilir. Sıvı 10 saniye kadar vücudunuzda sıcak basması şeklinde bir hisse neden olabilir. Enjeksiyondan sonra öksürmeniz istenebilir.
Olası Giriş Yerleri

Kateterin artere yerleştirilmesi kol, bilek ya da kasık seviyesinde olabilir.
Bunlar giriş yerleri olarak bilinir.

Balon Anjiyoplasti

Balon anjiyoplasti, kalp damardaki daralmış ya da tıkanmış bölüme kılavuz tel üzerinden yerleştirilir. Etkilenmiş olan damarı genişletmek amacı ile balon şişirilir. Son olarak Balon söndürülür ve geri çekilir.

Girişim Süreci

İlk önce kardiyak kateterizasyon yapılır. Daha sonra kılavuz kateter olarak adlandırılan bir kateter tıkanmış olan damara yerleştirilir. Bu kılavuz kateter aracılığı ile kılavuz tel yerleştirilir. Bu tel, arterdeki daralmış noktaya hareket ettirilir. Doktor, telin hareketlerini ekrandan izler.



Balon kateteri kılavuz tel aracılığı ile hastalıklı bölgeye yerleştirilir.

 

Balon birkaç kez şişirilir ve söndürülür. Bu durum plağı arter duvarına doğru sıkıştırır. Balon şişirildiği zaman göğüste rahatsızlık hissedebilirsiniz. Böyle hissettiğinizde doktorunuza söyleyiniz. Darlık tam olarak açılınca sistem geri çekilir. Eğer %50 ve üzerinde daralma varsa bir stent yerleştirilebilir. Kateter ve kılavuz tel çıkarılır. Plağın yanlara doğru itilmesi ile kalp kasını besleyen kan akımı düzelmiş olur.

Aterektomi

Kalbin kan akımının düzeltilmesi için aterektomi yapılabilir. Bu girişim sırasında özel bir kesici aletin bulunan bir kateter kullanılır. Bu alet tıkanmış olan arterdeki plağı uzaklaştırır.

Girişim Süreci

İlk önce kateterizasyon yapılır. Sonra, kılavuz kateter denilen bir kateter tıkanmış olan artere yerleştirilir. Bir kılavuz kateterden geçirilir. Bu tel arterdeki tıkanma noktasına doğru hareket ettirilir. Doktor, telin hareketlerini televizyon ekranından izleyecektir.



Kateter Yerleştirilir

Özel bir Aterektomi kılavuz tel üzerinden uzatılır. Kateter, arterin tıkanmış olan kısmında doğru hareket ettirilir.



Arter Açılır

Aterektomi kateterinin uç kısmına yakın bölümü kesici bir aygıta sahiptir. Doktor bu aygıtı kullanarak plağı küçük parçalar şeklinde aygıtın içerisine ve aygıt geri çekilirken bu parçalar da dışarı alınmış olur.



Kan Akımı Düzelir

Ateterektomiden sonra doktor balon anjiyoplasti yapabilir. Bu girişim, geride kalmış olan plak artıklarını da damar duvanına sıkıştırır. Ayrıca, bir stent de yerleştirilebilir. Daha sonra kateterler ve kılavuz tel çıkartılır. Plağın azalması ile kalp kasına ulaşan kan akımı da artacaktır.

Stente yerleştirilmesi

Stent, küçük metal bir halka ya da süzgeç bigi bir tüptür. Balon anjiyoplasti ya da aterektomiden sonra bir stent artere yerleştirilir. Bu stent arterin yeniden daralmasını engeller.

Girişim süreci

Önce kardiyak kateterizasyon yapılır. Sonra, balon anjiyoplasti ya da aterektomi uygulanır. Girişim aşamaları aşağıda özetlenilmiştir:



Stent Kateter Yerleştirilir

Stent balon uçlu bir kateter üzerine monte edilir. Stent kateter, klavuz tel üzerinde uzatılır. Balon anjiyoplasti ya da aterektomi yapılmış olan arter kısmına doğru hareket ettirilir.



Stent Genişletilir

Stenti açmak için balon şişirilir. Bu durum, plağın daha fazla basınç altında tutulmasına yardımcı olur. Stent tam olarak açıldığı zaman tam kateterler ve kılavuz tel çıkartılır.



Arterin Açıklığı Korunur

Stent yerinde bakılır. Bu da arterin yeniden daralmasının (restenoz) önlenmesine yardımcı olur. Ancak görülme sıklığı stentin cinsine göre değişmekle birlikte stentlerde cinsine göre değişmekle birlikte stenstelerde de yeniden daralma olabilir.

Kan Pıhtılaşmasını Önlemek İçin İlaçlar

Stentin yerleştirilmesinden sonra doktorunuz, 2-4 hafta kadar kullanılmak üzere kanın pıhtılaşmasını önleyen (anti-tombosit) ilaçlar verebilir. Bu ilaçlar stent yerine kan pıhtısı oluşumunu engeller. Kanın pıhtılaşmasının engellenmesi amacıyla doktorunuz ömür boyu kullanılmak üzere aspirin almanızı da önerebilir.

Girişimden Sonra

Tüm testler ve girişimlerden sonra kardiyak bakım ünitesi ya da özel dinlenme odasına alınırsınız. Orada birkaç saat boyunca sırt üstü yatmanız gerekebilir. Yapılmış olan girişimin tipine göre, aynı gün evinize gidebilirsiniz ya da geceyi hastanede geçirebilirsiniz. Hastaneden ayrılmadan önce test sonuçları hakkında doktorunuz sizi bilgilendirecektir.

Kanülün Çıkartılması

Kanamayı önlemek için kanül birkaç saat için yerinde bırakabilir. Giriş yeri üzerine en az 15 dakika boyunca basınç uygulanır. Bu işlem kanamayı durdurmak için yapılır. Giriş yerine bazen özel bir tıkaç, bir dikiş ya da basınç aracı olarak uygulanır.

Durumuzun Kontrol Edilmesi

Hemşire, nabız ve kan basıncınızı kontrol edecektir. Ayrıca, kanama açısındangiriş yeri de incelenecektir. Hastanede kaldığınız süre boyunca bir monitöre bağlı olacaksınız. Birkaç saat için sıvı ve ilaç vermek amacıyla bir IV damar yolu da açık tutlacaktır.

Aşağıdakilerin varlığı durumunda hemen hemşirenize danışınız:

Göğüs ağrısı ya da giriş yerinde rahatsızlık hissedersiniz,
Giriş yerine yakın olan kol ya da bacak uyuşur ya da soğumaya başlarsa,
Giriş yerinde sıcaklık ya da ıslaklık duyarsanız (kanama işareti olabilir),
Giriş yerine yakın şişlik olursa hemşirenizi haberdar ediniz.
Evde İyileşme Dönemi

Doktorunuz size evdeki dönemde nelerle kar karşılaşabileceğinizi söyleyecektir. Kontrol muayenelerine dair düzenlemeyi de yapacaktır. Hastaneden ayrıldığınız zaman, birinin sizi eve bırakmasını sağlayınız. Eve gittikten sonra da size verilen talimatları eksiksiz yerine  getiriniz. Ayrıca karşılaşabileceğiniz problemler hakkında bilgi sahini olunuz.

Neler Beklenebilir?

Giriş yerinde zeytin büyüklüğünde bir yumru oluştuğunu fark edebilirsiniz. Ayrıca bir morluk da olabilir. Bunlar sık olarak görülür ve birkaç hafta içinde kaybolmaları beklenir. Eve gittikten sonra 1-2 gün içinde günlük aktivitelerinize dönebilirsiniz. 2 hafta içinde işinize dönmeniz olasıdır. İlk zamanlarda aşırılıktan kaçınız. Ağır iş yapmadan ya da egzersizlere başlamadan önce doktorunuzun ONAYINI alınız.

Kontrol Muayeneleri

İzlenme için düzenli aralıklarla doktorunuza gidiniz. Bu muayeneler iyileşme sürecinin takibine olanak tanıyacaktır. Bazı vakalarda tedavi edilmiş olan damar yeniden tıkanabilir. Bu durumun girişimden sonraki ilk 6 ay içinde görülmesi daha olasıdır. Bu zaman içinde doktorunuz bazı testler uygulayabilir. Bu testlerin arterin hala açık olup olmadığının kontrolü için yapılacaktır.

Aşağıdakilerin varlığı durumunda doktorunuzu arayınız:

Giriş yerinde ağrı, şişkinlik, kızarıklık, kanama ya da akıntı olursa,
Göğüs ağrısı hissederseniz,
Kateterin yerleştirildiği bacak ya da kolda şiddetli ağrı, mavimsi renk ve soğukluk görürseniz,
İdrarda kan ya da siyah dışkılama görürseniz,
Anti-trombosit ilaçlar almakta iseniz herhangi bir kanamanız olursa doktorunuzu arayınız.
Kardiyak Rehabilitasyon

Doktorunuz sizi bir kardiyak rehabilitasyon programına yönlendirebilir. Bu program kalp sağlığınız üzerine olumlu etkide bulunacak değişiklikler yapmanıza yardımcı olur. Ayrıca bu değişiklikler gelecekteki kalp problemleri için riskinizin azaltılmasına da katkıda bulunur.

Değişiklikler İçin Destek

Kardiyak rehabilitasyon programı daha siz hastanedeyken de başlatılabilir. Eve gittikten sonra bu programa devam etmek için hastaneye gelebilirsiniz. Ya da başka bir üniteye de başvurabilirsiniz. Kardiyak rehabilitasyon programında bir uzaman size kalp sağlığınızı nasıl koruyacağınız konusunda yardımcı olacaktır.

Sigarayı bırakınız
Egzersiz yapınız
Fazla kilolarınızdan kurtulunuz
Kolesterol düzeyini düşürünüz
Kan basıncınızı düşürünüz
Diyabeti kontrol altında tutunuz
Stresi azaltınız
Değişikliklere daha iyi ayak uydurmaya çalışınız.
Daha Sağlıklı Bir Kalp İçin Değişiklikler

Koroner arter girişimleri hastalık belirtilerinizin giderilmesine yardımcı olur. Fakat, yaşam tarzıyla ilgili bazı değişiklikler de yapmanız gereklidir. Bu değişiklikler hem kalp probleminin giderilmesine katkıda bulunur hem de daha kötüye gitmesine engel olur. Egzersiz yaparak, sigarayı bırakarak ve daha sağlıklı yeme alışkanlığıyla kalp sağlığınıza en büyük desteği sağlayabilirsiniz.

Kalp Sağlığınıza Yardımcı Olmak İçin Egzersiz Yapmak

Diğer kaslarda olduğu gibi kalbiniz de egzersizden fayda görür ve daha iyi çalışır. Egzersiz aynı zamanda stresi azaltır, kolesterolü düşünür ve kilo vermenize yardım eder. Ancak, egzersize başlamadan önce doktorunuzla görüşmelisiniz. Doktorunuz, seçmiş olduğunuz egzersizin sizin için uygun olup olmadığına karar verir. Bazı durumlarda, egzersiz programı yerine doktorunuz size bir rehabilitasyon programı önerebilir. Aşağıdaki tavsiyeler aktif olmaya başlarken size yardımcı olabilir.

Aktif Olmaya Yönelik Tavsiyeler

Öyle bir aktivite seçiniz ki kalp ve akciğeriniz dinlenme dönemlerinden daha fazla çalışsın. Zevke alarak yaptığınız şeyleri seçiniz. Yürüyüş, dans, yüzme, bisiklet, aerobik bu konuda uygun seçeneklerdendir.

Yavaş başlayınız. Egzersizlere haftada 3 kez ve her biri için 5-10 dakika ayırarak başlayınız.

Rahatlıkla hissediyorsanız o zaman her hafta biraz daha fazla egzersiz yapınız.

Egzersizleri artırarak haftada 4-5 kereye çıkarınız. Her birine 20-40 dakikalık süre ayırınız.

Yapılacak egzersizleri önceden planlayınız. Bir takvim üzerinde işaretleyiniz.

Egzersiz sırasında göğüs ağrınız olduğunda hemen egzersizi bırakınız. Göğüs ağrısı için ilaçlarınızı alınız ve doktorunuzu arayınız.

Kalp İçin Sağlıklı Gıdaları Tüketmek

Doktorunuz yeme alışkanlığınızda belli değişiklikler yapmanızı önerebilir. Sizin için en iyi olacak değişiklikler sağlıklı sorunlarınıza ve bireysel ihtiyaçlarınıza bağlıdır. Fakat, çoğu kimse daha az yağ ve daha az tuz içeren, lif içeriği yüksek gıdalarla sağlıklarına önemli katkılarda bulundurabilmektedir. Aşağıdaki tavsiyeler ile bir başlangıç yapınız:

Daha Sağlıklı Yeme Alışkanlığı  İçin Öneriler

Etin yağsız kısımlarını tüketiniz. Daha fazla balık ve derisiz beyaz eti (kümes hayvanları) tercih ediniz.
Yemek yaparken tercihen oldukça az tereyağı, margarin ve diğer yağları kullanınız ya da hiç kullanmayınız. Eğer yağ kullanacaksanız, zeytinyağını tercih ediniz.
Pişirme sırasında gıdalara tuz eklemeyiniz. Tuzluğu sofradan kaldırınız.
Kahvaltılarda yumurta ve pastırma yerine tahılları ya da kepekli ürünleri tercih ediniz.
Sigara Alışkanlığının Bırakılması

Sigara içiyor iseniz hemen bırakmanız gerekir. Koroner arter hastalığının daha da kötüleşmesini engellemede yapabileceğiniz en iyi şey bu olacaktır. Sigara içmek kalbe giden kanda oksijen miktarını azaltmaktadır. Arter duvarlarında plak oluşumunu da hızlandırmaktadır. Sigara aynı zamanda kalp krizi geçirme riskini de artırmaktadır. Daha önce bırakmaya denemiş, fakat başarılı olamamışsınız bile tekrar denemekten vazgeçmeyiniz. Çoğu tiryaki tam olarak bırakmadan önce 4-5 kez bırakma girişiminde bulunmuştur. Aşağıdaki tavsiyelerin yararı olabilir:

Sigarayı Bırakmak İçin Tavsiyeler
Bırakmak için kesin kararlı olunuz.
Sizinle birlikte sigarayı bırakabilecek birini daha bulunuz ya da sigara bırakma gruplarından birine katılınız.
Nikotin bantları, nikotin sakızları ya da ilaçlar hakkında bilgi almak için doktorunuza başvurunuz.
Sigara içme dürtüsü duyduğunuz zaman havuç, sakız veya şekerlerden faydalanmaya çalışınız.
Sigarayı bırakmak için geçerli nedenlerin bir listesini oluşturunuz. Sigara içmek istediğiniz zaman bu listeyi okuyunuz.
Sigara içme ihtiyacı doğuran günlük alışkanlıklarınızı not alınız. Daha sonra eğer yapabiliyorsanız bu alışkanlıkları değiştiriniz.